Λίγα λόγια για το ιστορικό εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής Γραμματικούς, του λιαν αγαπητού Αθανασίου Δημητρούκα

Του κ Αθανάσιου Δημητρούκα

     Η    ΄΄Ζωοδόχος Πηγή΄΄ Γραμματικούς, σημείον και σημαινόμαινον γενεών και γενεών, στο βορειοδυτικό ύψωμα του χωριού όπως την βλέπεις με τα νώτα προς την Τριχωνίδα, πετρόκτιστη  (πέτρα ποταμού – ασβέστης, και γυαλί) δίκλιτη Βασιλική με υπέρθυρα κατά τον τύπον των Βυζαντινών Εκκλησιών της διασποράς, και αψίδα αναρτήσεως διπλής καμπάνας μικρού μεγέθους . Πλακόστρωτη με ξύλινα στασίδια και γυναικωνίτη. Στην οροφή δεσπόζει ο Μέγας Βασιλεύς Κύριος ο Ων και ο Ερχόμενος στον αιώνα του αιώνος.

Εικόνες καθαρής βυζαντινής και ανατολικής τεχνοτροπίας ιδία του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού και της Παναγίας. Ένθεν και ένθεν οι Αρχάγγελοι Γαβριήλ και Μιχαήλ προσδιορίζουν τι ς εισόδους και εξόδους στο Άγιον και Ιερόν Βήμα.

    Κτίσμα που θεμελιώθηκε και ανορθώθηκε  στα 1880 – 1885, περατώθηκε δε στα 1910-1912 . Η πρώτη λειτουργία έγινε πολύ πριν γίνουν τα εγκαίνια και τα θυρανοίξια του Ναού αφού στα 1885 ετελέσθησαν γάμοι και βαπτίσεις περισσότερο δε στα 1897 εν όψει του πολέμου για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας.. Η Αγία της Τράπεζας πάνω σε οστά Αγίων μαρτύρων της ορθοδοξίας των Νεώτερων χρόνων από της αλώσεως της Βασιλεύουσας και εντεύθεν μετεφέρθησαν σε ασημόχρυση θήκη από τις μονές Μεγίστης Λαύρας και Βατοπεδίου του Αγίου Όρους. Οι μάστοροι – κτίστες αυτοδίδασκοι, εμπειρικοί, απ΄την άκρη της Ηπείρου. Λέγεται ότι ήταν απ’ την Πυρσόγιαννη και άλλοι απ’ τα Ζαγοροχώρια. Το περίτεχνο και λεπτεπίλεπτο τέμπλο της ΄΄Η άμπελος του Κυρίου΄΄ ήρθε απ΄ τα εργαστήρια των Ελληνίδων πόλεων του Ευξείνου (Μάλλον Οδησσό ή Μαριούπολη όπως και άλλες εκκλησίες τότε στα μεγαλοχώρια της Ναυπακτίας). Χαρακτηριστικό της γνώρισμα το πέτρινο ανωφερικό καλντερίμι της και ο Κέδρος, πίσω στο ιερό της όπου αναπαύεται οδεύτερος ή τρίτος Πρεσβύτερος  πατήρ Σπυρίδων Κοτρώτσος.

    Η εκκλησία ανηγέρθη με δαπάνες α) ξωμάχων που ερχόντουσαν απ’ την Ναυπακτία για τα χειμαδιά της Μακρυνείας β) εντοπίων οικογενειών όπως των Φρουντζαίων, Κουζελαίων, Θεοδωροπουλαίων, Αραχωβιταίων, και της οικογ. Καλλιακμάνη Μοναδική η θέση της  έως τα 1955 γύρω της υπήρχεν το κοιμητήριον. Έκτοτε μετεφέρθη εις άλλον ιερόν τόπον πέραν του χειμάρρου  του Μερδενίκου. Κάποτε έγραψε, κάποιος γι’ αυτή:

« Όπως κάθε χρόνο (σχεδόν) ανηφόρησα το παλαιό καλντερίμι στο μέσον του χωριού προς την παληά εκκλησία και το παλαιό κοιμητήριο της Ζωοδόχου πηγής την πετρόχτιστη δίκλιτη Βασιλική με το αριστουργηματικό ξύλινο τέμπλο της. Είχα χρόνια να την παραστήσω και πάλιν στα κενά λευκά παράθυρα της μνήμης μου. Εκεί στα πεύκα της, κάτω στο αναγεννημένο χώμα, κοιμούνται των νεκρών τα σώματα γιατί οι ψυχές εφτερούγισαν τον άνεμο, καθέτως προς του σύμπαντος το βασίλειον του Κυρίου. Μοναδική τοποθεσία. Κύτταξα γύρω μου στη θέα που έφερνε και προσδοκούσε κάτι πιότερο δυνατό από μίαν απλήν συγκίνηση.  Αντίκρυ ο κάμπος και η Τριχωνίς και πίσω τα Αραποκέφαλα και τα Αιτωλικά χωριά της, πίσω ανηφόριζε σιγά σιγά ο Ζυγός. Αριστερά φαίνονταν ο Οζερός και τα Ακαρνανικά. Δεξιά οι προεκτάσεις του βουνού σηματοδοτούσαν την κρυμμένη Δερβέκιστα και την Μεσάριστα, το Λιθοβούνι, την πάνω Μακρυνού και η σκέψις μου ότι πάνω σ’ αυτά τα ιερά χώματα κάθε αυγή ξαναγράφονται οι στίχοι του Σαίξπηρ. 

     But, look the morning russet mantle clad, Walks over the dew of yon high eastward hill

    A, δες, η Αυγή ντυμένη με ρούσο χιτώνα, βαδίζει πάνω από την πάχνη κει πέρα, κατά τον ανατολικό λόφο ψηλά

     Ενώ πίσω απ’ την εκκλησούλα με την γέρικη βελανιδιά στο πίσω του ιερού της, η εκκλησούλα της νιότης μας, η μνήμη έφερνε τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου απ’ τον αείμνηστο πατέρα Βασίλειο.

     Ας είναι ελαφρύ το χώμα του με την φορτισμένη στις κλίμακες ψαλτική του. Τρισμακαρισμένοι. αλήθεια όσοι κοιμούνται εκεί παντοτινά αδελφωμένοι «εις τον ύπνο του Χριστού» Τρισμακαρισμένοι πραγματικά και όχι μονάχα με τα λόγια!