Προσκύνημα της Ενορίας μας στην Παναγιά της Τατάρνας - Οδοιπορικό στο ξακουστό και θρυλικό Μοναστήρι της

Γραφει ο καθηγητής κ Χρηστος Σιάσος

Άνοιξη,  με σύμμαχο τον καλό καιρό ξεκινήσαμε μια μεγάλη παρέα από Μεσολόγγι και Αγρίνιο, για  να εκπληρώσουμε μια επιθυμία που κρατούσε χρόνια βαθιά ριζωμένη στο μυαλό μας, να πραγματοποιήσουμε ευλαβικό προσκύνημα στο Ιστορικό Μοναστήρι της Παναγίας της Τατάρνας. 

 

Η ονομασία Τατάρνα σύμφωνα με την παράδοση σημαίνει πλούσια βλάστηση.  Ανηφορίσαμε τα χωριά του ορεινού Βάλτου δεξιά και αριστερά μας παρεμβάλλονταν βουνά, άλλα δασωμένα και άλλα χωρίς καθόλου βλάστηση. Στην περιοχή αυτή δεσπόζει το αγιασμένο βουνό  Καλάνα που σε υψόμετρο 1520 μέτρα υπάρχει σπηλιά στην οποία ασκήτεψε ο Άγιος Ανδρέας ο Ερημίτης.  Κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου, ημέρα της κοίμησης του Αγίου, τιμάται η μνήμη του και στο σπήλαιο τελείται Θεία Λειτουργία. Στο σπήλαιο υπάρχει η θαυματουργός εικόνα του Αγίου από το 1875, η λειψανοθήκη και πολλές τοιχογραφίες. Τα θαύματα του Αγίου φθάνουν μέχρι στις ημέρες μας. 

Φθάνοντας στα σύνορα της Αιτωλοακαρνανίας με την Ευρυτανία, υπάρχει η μεγάλη τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών,  εκεί συναντήσαμε το νέο γεφύρι της Τατάρνας, κάτω από αυτό υπάρχει βυθισμένο στη λίμνη το παλαιό, από την εποχή της Τουρκοκρατίας, γεφύρι που είχε μόνο μία καμάρα στηριγμένη στους δύο μεγάλους βράχους των βουνών, ήταν το θαύμα της εποχής. Αφήνοντας  πίσω μας τη γέφυρα με τα ήρεμα νερά της λίμνης που πάνω τους  καθρεφτίζονται  τα ξακουσμένα Άγραφα που Τούρκου ποδάρι δεν τα πάτησε και λίγο πιο πέρα τα Τζουμέρκα, φθάσαμε στο χωριό Τριπόταμο ή Τατάρνα. Τοπίο μαγευτικό, αμόλυντο, τα σπίτια του σκορπισμένα εδώ και εκεί, το παλαιό χωριό βρίσκεται πια στο βυθό της λίμνης. 

Σε κάποια στροφή συναντάμε πεύκα, βάτα και ένα γέρικο κυπαρίσσι και ανάμεσά τους τα χαλάσματα του παλαιού Μοναστηριού που το 1963 το πήρε και αυτό στο βυθό της, η λίμνη και το εξαφάνισε. Η παράδοση λέει ότι το πρώτο Μοναστήρι ιδρύθηκε το 1111 και που αργότερα η Αγία Θεοδώρα,  Βασίλισσα της Άρτας, το ανέδειξε, γι΄ αυτό πήρε και την ονομασία «Βασιλομονάστηρο». Στα ερείπιά του λέγεται ότι βρέθηκε η ψηφιδωτή εικόνα της «Άκρας Ταπείνωσης» του 12ου αιώνα που σώζεται μέχρι σήμερα.  Ο Ιερομόναχος Μεθόδιος και ο Μοναχός Δαβίδ το 1555 ξαναχτίζουν το Μοναστήρι, αυτό γράφεται στη διαθήκη του Μοναχού Δαβίδ που σώζεται σε περγαμηνή. Το 1556 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Διονύσιος σε σιγίλιο που υπάρχει στη Μονή ανακηρύσσει τη Μονή Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική και την ονομάζει Παναγία Φανερωμένη. 

Το Μοναστήρι σιγά – σιγά άρχισε να αναπτύσσεται και διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο εκείνη την εποχή. Οπλαρχηγοί και πολεμιστές από τα Άγραφα και το Βάλτο ερχόταν στο Μοναστήρι προσκυνούσαν την εικόνα της Παναγίας και από εκεί ξεκινούσαν τον αγώνα κατά του κατακτητή.  Επιστολές του Οσίου Ευγενίου του Αιτωλού και του Αναστασίου Γορδίου μας λένε για τις καταστροφές που υπέστη κατά καιρούς το Μοναστήρι. Ο Όσιος Ευγένιος ο Αιτωλός το 1615 χειροτονείται εδώ  διάκονος. Το 1804 ερημώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα και πάλι οι γέροντες όταν ήρθε η ώρα της Επανάστασης, με επικεφαλής τον Ηγούμενο Κυπριανό ελευθέρωσαν ξανά το Μοναστήρι. Το 1823 ο Κούρτ Πασάς βάζει φωτιά στο Μοναστήρι. Ό,τι σώθηκε από τους Τούρκους καταστράφηκε από τους Βαυαρούς.  Το Μοναστήρι είχε μεγάλη περιουσία και οι κάτοικοι κατάφεραν να πάρουν ξανά την τύχη του μαζί τους, έτσι άρχισαν νέοι αγώνες και με Ηγούμενο το π. Γερμανό χτίζουν το Μοναστήρι. Με τα χρόνια η περιοχή ερημώνει και ακολουθεί η παρακμή στο Μοναστήρι. Το 1963 οι μεγάλες κατολισθήσεις «εξαφανίζουν» το Μοναστήρι και όλη του την περιουσία στα βάθη της νέας μεγάλης λίμνης, οι κάτοικοι έτρεξαν και έσωσαν πολλά Ιερά Κειμήλιά του που σώζονται μέχρι σήμερα στις δύο μεγάλες αίθουσες του Μοναστηριού. 

Η Παναγία έκανε πάλη το θαύμα της, το καλοκαίρι του 1968 αρχίζει η ανοικοδόμηση του νέου σημερινού Ναού νοτιότερα του παλαιού, μετά από λίγα χρόνια η Παναγία βρήκε ξανά τη θέση της σε ωραίο ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι που κοσμείται από ασήμι, σμάλτο και πολύτιμους λίθους. Το Καθολικό κοσμείται από το Τέμπλο, τον επισκοπικό Θρόνο, πολυέλαιο, προσκυνητάρια, θυμιατά, Άγια ποτήρια, όλα από δωρεές πιστών. Κάτω από το Καθολικό υπάρχει Ναός αφιερωμένος στους τοπικούς Αγίους της Ευρυτανίας και νότια ανεγέρθη Ναός εις μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, όπου τελούνται Ιερές Ακολουθίες. Το Μοναστήρι πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου όπου πλήθος πιστών πηγαίνει για να προσκυνήσει την Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.  

Μετά από τόσες καταστροφές η Ιερά Μονή άρχισε να λειτουργεί υπό την αγάπη και επίβλεψη του Ηγουμένου π. Δοσίθεου Κανέλλου. Σπάνια και πολύτιμα κειμήλια βρίσκονται στις δύο μεγάλες αίθουσες του Μοναστηριού όπως, το Αρχείο της Μονής, εικόνες, αρχαία νομίσματα, αρχεία μεγάλων πατέρων της εκκλησίας, αργυροχρυσομεταξοκέντητος Επιτάφιος του 1584  έργον του Αρσενίου Μοναχού, επιτραχήλια, επιγονάτια, ζώνες, επιμάνικα, όλα χρυσοκέντητα του 16ου και 17ου αιώνα, εγκόλπια, ξυλόγλυπτοι σταυροί, Άγια ποτήρια, Ιερά Ευαγγέλια, το καντήλι που αφιέρωσε ο μεγάλος αγωνιστής Κατσαντώνης, χειρόγραφα μεγάλης αξίας όπως, σιγίλια και έγγραφα Πατριαρχικά, Τουρκικά φιρμάνια και άλλα πολλά.  Ανεκτίμητος  θησαυρός είναι τα Ιερά Λείψανα Αγίων που φυλάσσονται σε αργυρές Λειψανοθήκες. Με όλα αυτά η Ιερά Μονή συνεχίζει την ιστορική της παράδοση και πορεία μέσα σ΄ αυτό το μαγευτικό περιβάλλον. Ο Οσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Δοσίθεος, Ηγούμενος της Ιεράς Μονής, μαζί με τον Αρχιμανδρίτη π. Δαμασκηνό και το Μοναχό π. Γερμανό, μας καλοδέχτηκαν, μας φιλοξένησαν, μας διηγήθηκαν όλα τα παραπάνω  και μας ξενάγησαν σε όλους τους χώρους του Μοναστηριακού συγκροτήματος.  Ο Σεβάσμιος Ηγούμενος είναι πολυγραφότατος  έχει εκδώσει αρκετά βιβλία για την Ιερά Μονή και για την καλογερική μαγειρική και ζαχαροπλαστική.