.jpg)
Σεβαστοί πατέρες,
κ Πρόεδρε του Πολιτιστικού και Λαογραφικού Συλλόγου Μεσολογγίου
π Πρόεδρε του Κέντρου Ευρυτανικών σπουδών και μελετών
εκλεκτοί καλεσμένοι,
Χάριτι Θεού, αξιωνόμαστε να ζούμε σε έναν τόπο ευλογημένο. Στην ευλογημένη γη της Αιτωλοακαρνανίας, που με την μακραίωνη ιστορία της και τον πολιτισμό της, έχει πολλά για να καυχηθεί. Καυχάται για την ιστορία της, καυχάται για τους ήρωές της και τα κατορθώματά τους, καυχάται για τα ένδοξα μοναστήρια, τα εργαστήρια της αγιότητος, καυχάται για τις πολλές φυσικές καλλονές της. Κυρίως όμως έχει λόγω να καυχάται για τους Αγίους και τους Οσίους της, γνωστούς σε εμάς αλλά και αγνώστους. Νεομάρτυρες, όσιοι, οσιομάρτυρες, ιερομόναχοι και πατέρες, κοσμούν αυτόν τον τόσο ευλογημένο από τον Τριαδικό μας Θεό τόπο.
Πράγματι: ο νομός αυτός είναι ένας από τους σημαντικότερους νομούς της πατρίδος μας. Είναι δηλαδή ένας μεγάλος νομός, τόσο ως προς το γεωγραφικό του μέγεθος, όσο και ως προς το πνευματικό του ανάστημα, αφού έχει αναδείξει έναν λαμπρό χορό αγίων. Στον τόπο αυτό, έλαμψαν αστέρες της ελληνορθόδοξης χριστιανικής πίστεως και παραδόσεως μας. Ακτινοβόλησαν άνθρωποι, που γεννήθηκαν, μαρτύρησαν ή ασκήθηκαν, δίνοντας την ψυχή και το σώμα τους για τον Θεάνθρωπο Χριστό μας. Έτσι κατανοείται… το πώς η γη της Αιτωλοακαρνανίας, διαποτισμένη από το αίμα Μαρτύρων ή από τους ασκητικούς ιδρώτες Οσίων, είναι ένας πνευματικά ευλογημένος τόπος .Είναι θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι, μια ευλογημένη και αγιοτόκος περιοχή, στην οποία γεννήθηκαν, ανδρώθηκαν και αγίασαν πολλοί Άγιοι της Εκκλησίας.
Με ιδιαίτερη όμως αναφορά, οφείλουμε να σταθούμε, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπου στους δύσκολους αυτούς χρόνους, η περιοχή αυτή έφθασε σε έσχατο όριο απαιδευσίας και αμάθειας, ώστε οι κάτοικοί της, να χαρακτηρίζονται κατά τον Άγιο Ευγενίο τον Αιτωλό ως τριβάρβαροι και αναλφάβητοι. Εν τούτοις, στον τόπο αυτό την ίδια χρονική περίοδο, γεννήθηκαν λόγιοι άνδρες, όπως ο Ευγένιος Γιαννούλης, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, προστάτης και πολιούχος της Ιεράς μας Μητροπόλεως, αλλά και ο κατά σάρκα αδελφούς αυτού, Χρύσανθος ο Αιτωλός. Εδώ βρίσκει εφαρμογή το βιβλικό χωρίο ΄΄ ου δε επλεόνασεν η αμαρτία, υπερ επερίσσευσεν η χάρις΄΄.
Για τους 2 πρώτους, τον όσιο Ευγένιο και τον ιερομάρτυρα Κοσμά τον Αιτωλό, έχουν γραφθεί χιλιάδες σελίδες και πολλές μελέτες από λόγιους και συγγραφείς, ώστε να έχει γίνει γνωστή η βιωτή και η προσφορά τους στο γένος μας. Και οι 2 έχουν ενταχθεί στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας. Ο λόγιος όμως κληρικός Χρύσανθος, είναι σχεδόν άγνωστος. Για τους ανθρώπους, έμεινε στη σκιά του μεγάλου διδασκάλου του γένους, του αδελφού του Κοσμά του Αιτωλού, του ανοίξαντος την οδόν της Εθνεγερσίας, για τον Θεό όμως, τον Θεό της αγάπης και της δικαιοσύνης, βρίσκεται στη χώρα των δικαίων, στην χώρα των Ζώντων
Η ευλογημένη και ευσεβής οικογένεια, μέσα στην οποία φύτρωσε στα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας κατά τον 18ο αιώνα το ευώδες άνθος, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, εξήνθησε και τον ομόαιμο και ομόψυχο και ομότροπο αδελφό του, τον μέγα ιερομόναχο, τον λόγιο και σοφό άνδρα , τον Άγιο και ιερότατο Χρύσανθο τον Αιτωλό , τον διδάσκαλο του Γένους μας. Είναι λυπηρό, γιατί λησμονήθηκε η μεγάλη αυτή μορφή που προσέφερε τα μέγιστα στο Ελληνικό και μάλιστα υπόδουλο γένος μας και ξεχάστηκε η εξαιρετική του προσφορά στην Εκκλησία και στην πατρίδα δια των υπηρεσιών του στην Ελληνική παιδεία. Του οφείλουμε όμως πολλά, όπως οφείλουμε να τον ανασύρουμε από της τυραννίας την λήθην, κατά τον Άγιο Μάξιμο τον ομολογητή και να τον φέρουμε στη δημόσια εμφάνεια.
Ας εμβαθύνουμε όμως και ας σκιαγραφήσουμε πολύ σύντομα τον βίο αυτού του ενάρετου ανθρώπου . Ο Χρύσανθος ο Αιτωλός γεννήθηκε περίπου το 1712 περίπου στο χωριό Ταξιάρχης επαρχίας Θέρμου και λίγο αργότερα γεννήθηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Και τα 2 αδέρφια έμαθαν αρχικά την τέχνη του πατέρα τους και την ασκούσαν με περισσή δεξιοτεχνία. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πόσο νωρίς έφυγε για σπουδές ο Χρύσανθος, αφήνοντας της υφαντική στον πατέρα και στον αδελφό του. Ο πόθος του για μάθηση και η κλίση του προς την παιδεία, ήταν πολύ δυναμική, αλλά και προς την ιεροσύνη. Είχε μεγάλη έφεση προς της Επιστήμη και διέθεσε για τον καταρτισμό του περί τα 25 χρόνια πριν καταλάβει την κορυφαία επιστημονική έδρα του, στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Μαθήτευσε κοντά σε κορυφαίους διδασκάλους όπως τον Δωρόθεο στην Πατριαρχική Ακαδημία αλλά και τον Νικηφόρο Θεοτόκη στην Κέρκυρα. Ως μέλισσα από αυτούς, τρύγησε το μέλι της γνώσεως. Το πόσο εκτεταμένη ήταν η μόρφωσή και η πολυμάθειά του, το φανερώνει και η συγκροτημένη επιστημονική, θεολογική και φιλοσοφική του βιβλιοθήκη.
Τα θεολογικά του βιβλία, ήταν πολύ αξιόλογα και μαρτυρούν την μεγάλη θεολογική του κατάρτιση, όπως κείμενα του Μακαρίου Αιγύπτου, του Μεγάλου Φωτίου, Συμεών Θεσσαλονίκης & Δοσιθέου Πατριάρχου Ιεροσολύμων. Η βιβλιοθήκη του ήταν αρκετά πλούσια σε έργα λατινικής και ιταλικής γλώσσας, που προδίδει την γνώση του και σε ξένες γλώσσες. Έτσι ο Χρύσανθος ένεκα της τεραστίας του μορφώσεως εθεωρείτο κορυφή της επιστήμης, ώστε καλείται να γίνει σχολάρχης της Πατριαρχικής Ακαδημίας, της Μεγάλης του Γένους Σχολής στην Κων/λη..
Αναλαμβάνει την διοίκηση της Σχολής έχοντας της αναγνώριση ως φιλόσοφος, δηλαδή διδάσκαλος των φιλοσοφικών μαθημάτων αλλά και της προσμονής και της ελπίδος για την αναγέννηση της σχολής αυτής. Ταυτόχρονα κείρεται μοναχός χειροτονείτε διάκονος και Ιερέας. Λίγα χρόνια αργότερα, ο ιερομόναχος Χρύσανθος, φεύγει από την Κων/λη, αφήνοντας πίσω του τη Σχολή που τόσο αγάπησε, στην οποία η προσφορά του θα μπορούσε να ήταν ισοδύναμη με την προσφορά του διαπρυσίου ιεροκύρηκος αγίου Κοσμά, ώστε ο ένας να ανοίγει Σχολεία και ο άλλος να τροφοδοτεί δια φωτισμένων και αξίων διδασκάλων και να χειραγωγεί το Γένος, δια φωτισμένης παιδείας.
Η ευλογία όμως τους Θεού για την Νάξο κορυφώνεται το 1773 όπου ένεκα των διωγμών των Λατίνων φθάνει στη Νήσο ο εξ Κων/λεως περιφανής, σοφός, ο πολυμαθής, ο γνωστός και προπάντων ο όσιος και λογιώτατος Σχολάρχης της ΜΓΣ. Όταν ήρθε στη Νάξο βρήκε το Ορθόδοξο ποίμνιο μαστιζόμενο από τον προσηλυτισμό των Λατίνων και ένεκα αγνοίας, μεγάλο πλήθος Ορθοδόξων είχε προσχωρήσει στην αίρεση των Ρωμαιοκαθολικών, παλεύοντας με όλες του τις δυνάμεις για τα Ορθόδοξα δόγματα της Εκκλησίας, εκθέτοντας με κάθε τρόπο τις κακοδοξίες των Λατίνων και Παπικών, που είχαν πολιορκήσει το νησί με τις αιρετικές τους απόψεις . Αλλά όμως συνεργάστηκε με λαμπρές προσωπικότητες της νηπτικής θεωρίας και φιλοκαλικής αναμοχλεύσεως, με πατέρες του ευεργετικού κινήματος των Κολλυβάδων του Αγίου Όρους, με αποτέλεσμα να χειραγωγεί την νεολαία και να την παίρνει πίσω από τα φθοροποιά δόγματα των Λατίνων, για να τα οδηγήσει εις νομάς σωτηρίους, πίσω στην αληθινή πίστη και στην καθαρή ελληνορθόδοξη παιδεία. Στα σχολεία της Νάξου δίδασκε σύμφωνα με συγγραφείς την γραμματικήν τέχνη την οποία την γνώριζε άριστα
Ο όσιος Χρύσανθος προτίμησε για τον εαυτό του, την οσιακή φιλοσοφία του ΄΄λάθρα βιώσαι΄΄ και δια σιωπής σκέπασε τα ίχνη του και ενώ έγινε η ζωή του μια πύρινη προσφορά στην υπηρεσία του υπόδουλου Γένους, άφησε εμάς πίσω να αγρεύουμε στοιχεία της αγγελικής ζωής του, στα οποία, όσο λίγα κι αν βρήκαμε, διαφαίνεται ο πλούτος της αγιότητός του αφενός, αλλά συνάμα της εκπαιδευτικής- επιστημονικής προσωπικότητός του αφετέρου, οι αγώνες του για την Ορθοδοξία, η προσφορά του στην Εκκλησία και στον αληθινό Ευαγγελικό λόγο, η επίδρασή του στην κοινωνία της Νάξου και τέλος η οσιακή και ευαγγελική του πτωχεία εν πολλώ πνευματικώ πλούτο..
Ο ιερός Χρύσανθος ήταν ένας άνθρωπος, αφιερωμένος ψυχή τε και σώματι στον σαρκωμένο και αναστάντα Κύριο, γι αυτό και η πρόθεσίς του, η προαίρεσίς του ήταν κατά Θεόν. Ο αγώνας του για την Ορθοδοξία ήταν ένθεος, ο νους του αφιερωμένος στα θεία νοήματα που τον καθιστούσαν θείον άνδρα και αληθή θεολόγο εν τη καρδία του.
Ως άγγελος εν κόσμω βιώσας, με την απύθμενη πίστη και ελπίδα του στον Χριστό, με την βαθειά ευλάβειά του στον Χριστιανισμό, με την απέραντη αγάπη του στον συνάνθρωπο και σε όλα τα θεία δημιουργήματα, με το ύψος της ταπεινοφροσύνης και της πραότητος, με το πέλαγος της υπομονής και της μακροθυμίας, με όλες τις Ευαγγελικές αρετές που απέκτησε με προσευχή, με αίμα και ιδρώτα , με ΄΄βία φύσεως διηνεκή αλλά πάνω από όλα με την ίδια του την ζωή, τον μετέπλασαν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε από χοϊκό άνθρωπο σε άγγελο επίγειο. Τον κατέστησαν σκεύος εκλεκτό του Αγίου Πνεύματος, και της θείας χάριτος μυροδοχείο πολύτιμο του εν Τριάδι Θεού.
Όλος του ο εσωτερικός του αγώνας και το ενδιαφέρον του για το θείο θέλημα και η μοναδική του έφεσης προς τον Θεό, τον κατέστησαν ΄΄ έμψυχο αρετή και άνδρα θεοφιλή΄΄. Ηλκυσε πάνω του την αγάπη του Θεού, αλλά και ο ίδιος είχε ελκυσθεί από τον αγαπώντα Θεό, ήταν όλος δοσμένος στον πόθο Εκείνου. Γι αυτό και ο νους του, ήταν αιχμαλωτισμένος από τα θεία νοήματα και αυτό ακριβώς το περιεχόμενό του, μεταφερόνταν στις ψυχές του υπόδουλου Γένους. Η αρετή και η αγιότητά του ήταν εμφανής. Η αγάπη του προς τον πλησίον έκδηλη και ειλικρινής, η ομιλία του φλογερή. Είχε θα μπορούσαμε να πούμε μια πλήρη εναρμόνιση των θείων αρετών και στο λόγο του και στα έργα του. Το ήθος του και η εμφάνισή του, ήταν γεμάτη σεμνοπρέπεια. Αναδεικνύεται καρτερικός, υπομονετικός και ακάματος. Κατά το γήρας του ανακαινίζεται ως αετού η νεότης του και τον δυναμώνει ο Θεός ώστε να προσθέτει κόπους στους κόπους του, θυσίες στις θυσίες του , προσφέροντας τον εαυτό του στη διακονία του λαού του.
Σε ηλικία περίπου 75 ετών ο Χρύσανθος συντάσσει την συγκλονιστική διαθήκη του, όπου εκεί ομολογεί για άλλη μια φορά την πεποίθησή του στην Ορθόδοξο πίστη που η Αγία Γραφή και οι Άγιοι Απόστολοι εδίδαξαν, που οι Προφήτες και οι Πατέρες συνέγραψαν, που οι 7 Οικουμενικές Συνόδοι εδογμάτισαν. Η περιουσία του ; Ο Χριστός, η Ορθόδοξος πίστη, και ο πλούτος της βιβλιοθήκης του. Ο ίδιος όπως και όλοι οι Άγιοι πίστευε στην αμαρτωλότητά του και ότι, τίποτε άγιο δεν έπραξε στη Γη. Τον απασχολεί ο θάνατος και μόνο, διότι θα τον φέρει μπροστά στην Κρίση του Θεού, την ημέρα εκείνη τη φοβερά, όπου όταν καθίσει ο Κριτής επί θρόνου φοβερού! βίβλοι ανοίγονται, καί πράξεις ελέγχονται, καί τα κρυπτά τού σκότους δημοσιεύονται. Αυτές οι πεποιθήσεις, που εκφράζονται στην τελευταία του διαθήκη, είναι και μια διαβεβαίωση ότι ο διδάσκαλος του Γένους Χρύσανθος, σ αυτή την αλήθεια και σε αυτή την Ορθόδοξο πίστη και ευσεβεία ….γαλούχησε τους μαθητές του και τους Έλληνες της Τουρκοκρατίας στην οποία ΄΄ακλινώς και αμετατρέπτως διέμεινε και λόγω και διανοία΄΄.
Μετά τη σύνταξη της διαθήκης του, πέρασαν άλλα 3 χρόνια , και ο σχολάρχης της Νάξου τελείωσε την εδώ παροικία του αθόρυβα και ταπεινά, όπως αθόρυβος και ταπεινός υπήρξε στην ζωή του. Κοιμήθηκε οσιακά τον Μάιο του έτους 1785 σε ηλικία περίπου (74) εβδομηντατεσσάρων ετών, όπως μας πληροφορούν οι μελετητές του βίου του και ετάφη στον περίβολο της Σχολής της Νάξου, εκεί που υπηρέτησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, κοντά στους μαθητές του, κοντά σε αυτούς που τόσο αγάπησε. Ο Χρύσανθος τελείωσε οσιακά την άκρως αυστηρή ασκητική ζωή του, ενδιαφερόμενος αποκλειστικά για την Σχολή του, δια το Ευαγγελικό του κήρυγμα, έχοντας θαυμάσιο ζήλο στους δύσκολους καιρούς που έζησε, γενναίος, καρτερικός, η ομιλία του θεοφιλής, η αγάπη του ειλικρινής, ο αγώνας του για την τελειότητα ένθεος. Ο νους του επηρμένος στην Άνω Ιερουσαλήμ αιχμαλωτισμένος από τη θεωρία του Θεού και την εντρύφηση της άνω ζωής, απορροφημένος από τα μηνύματα της άνω σοφίας. Όλες του οι ενέργειες και πράξεις υποκινούσε ο θείος έρωτας και ο πόθος του προς τον Θεό. Γι αυτό ανεδείχθη επίγειος άγγελος και ουράνιος άνθρωπος. Ήταν βαθύς μελετητής της Αγίας Γραφής, στους νόμους της οποίας είχε υποτάξει τον εαυτόν του. Η ταπείνωση του βαθύτατη, όπως διεφάνη και σε όλη του τη ζωή. Δεν παρεσύρθει από τη λογιότητά του και τη μόρφωσή του, τις ικανότητές του στη ρητορική, την υψηλή του θέση ώστε να οδηγηθεί στην κενοδοξία.
Αν θέλει κανείς να κάνει μια αντιπαραβολή της οσιότητος του Χρυσάνθου και της ηχηράς Αγιότητος του αδελφού του Κοσμά, θα βρει σχεδόν τα ίδια στοιχεία, σε διαφορετικό ρυθμό της εξωτερικής ζωής των 2 αδελφών. Έχουν και οι 2 τα ίδια χαρακτηριστικά της αγιότητος όλων των Αγίων της Εκκλησίας μας. Και το συναξάρι για τον ένα θα λέει : δι αγχόνης τελειώθη, για τον άλλο θα λέει εν ειρήνη εκοιμήθει και ετάφη στα χώματα που αγίασαν οι ασκητικοί ιδρώτες του προσώπου του. Ο ένας άνοιγε σχολεία για τους αδιαφώτιστους ραγιάδες που κινδύνευαν να χάσουν την πίστη τους, ο άλλος προωθούσε τη γνώση, δια της Ελληνοορθοδόξου παιδείας, για να βγάλει γενεά φωτισμένων διδασκάλων για τα σχολεία. Για τα ιδανικά αυτά παλέψανε και οι 2 ώστε ο ένας, να μαρτυρήσει «υπέρ πίστεως και πατρίδος» και ο άλλος δίνοντας όλο του το είναι στη διαφώτιση των Ελλήνων της Τουρκοκρατίας, να συντελέσει τα μέγιστα στην προετοιμασία του Γένους για την παλιγγενεσία του 1821, αλλά και στη τροφοδότηση της αγωνιστικότητας και της ελπίδας.
Ευχηθείτε, σεβαστοί Πατέρες αλλά και εκλεκτοί ακροατές της ταπεινής αυτής ομιλίας μου, ο όσιος αυτός να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για εμάς τους Κληρικούς , αλλά και ας μεσιτεύει στον λυτρωτή Χριστό για όλους μας. Ας μιμηθούμε όλοι μας, πρώτα εμείς οι διάκονοι του Ευαγγελίου, την ακλόνητη πίστη του στην Ορθοδοξία και στα Άγια δογματά της, ας μιμηθούμε την αγάπη του για τον Εσταυρωμένο, την ταπεινωσή του, την καρτερικότητά του, την υπομονή και την μακροθυμία του και ας προβληματιστούμε….
Όσο και αν περνούν τα χρόνια, οι Άγιες αυτές μορφές θα στέκονται πάντα σαν ένα φωτεινό ορόσημο, σαν ένα μαγικό αστέρι, να μας δείχνουν το δρόμο του Εθνικού μας χρέους. Αυτοί είναι οι οδοδείκτες και οι τιμητές της ηθικής τάξης. Είναι οι αποδέκτες, οι εκφραστές και εκτελεστές των εντολών του Τριαδικού Θεού μας». Είναι η παρηγοριά, το στήριγμα καί το καύχημά μας. Τα σωστά πρότυπά μας, για όσους επιθυμούμε να είμαστε όχι απλώς αληθινοί άνθρωποι, αλλά καί κάτι παραπάνω. Να είμαστε συνάνθρωποι καί να καταλήξουμε να γίνουμε κατά χάριν θεάνθρωποι.
Σας ευχαριστώ πολύ
Περισσότερα στην ιστοσελίδα της τηλεόρασης του Αχελώου και στην κάτωθι ηλεκτρονική διεύθυνση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου