Η Βάπτιση του Ιησού Χριστού

Στα Θεοφάνεια (ή Φώτα), που εορτάζονται στις 6 Ιανουαρίου, τιμούμε και θυμόμαστε τη Βάπτιση του Ιησού Χριστο. Η λέξη Θεοφάνεια σημαίνει φανέρωση/αποκάλυψη του Θεού και αναφέρεται στη φανέρωση της Αγίας Τριάδος που έγινε κατά τη Βάπτιση του Χριστού.Η αρχαιότερη αναφορά στη γιορτή των Θεοφανείων που έχει διασωθεί είναι από τον Κλήμη Αλεξανδρείας. Στην Πρωτοχριστιανική Εκκλησία και μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ. οι χριστιανοί γιόρταζαν την ίδια μέρα τα Χριστούγεννα και τα Θεοφάνεια, τιμώντας επίσης την ίδια μέρα την προσκύνηση του Χριστού από τους Ποιμένες και τους Τρεις Μάγους. Μετά τον 4ο αιώνα μ.Χ. καθιερώθηκε ξεχωριστή εορτή την 25η Δεκεμβρίου για τη γέννηση του Χριστού και την 6η Ιανουαρίου για τα Θεοφάνεια ή Φώτα.

Ας δούμε τώρα τα γεγονότα που σχετίζονται με τη Βάπτιση του Χριστού. Λίγο καιρό πριν ξεκινήσει ο Ιησούς Χριστός τη διδασκαλία Του, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος εγκαταλείπει την έρημο και εγκαθίσταται στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού. Εκεί συνεχίζει το κήρυγμα για την έλευση του Σωτήρα, καλεί τους ανθρώπους προς μετάνοια και συγχρόνως βαπτίζει πολλούς από αυτούς που έρχονται να τον ακούσουν. Στον Ιορδάνη πήγε και τον συνάντησε ο Χριστός και τότε είπε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής "Ίδε ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου." Ο Ιησούς Χριστός ζήτησε από τον Ιωάννη να Τον βαπτίσει, μα ο Άγιος, αναγνωρίζοντας ποιον έχει απέναντί του, αρνείται λέγοντας ότι ο ίδιος έχει ανάγκη να τον βαπτίσει ο Ιησούς Χριστός και ότι δεν τολμά αυτός να Τον βαπτίσει. Και τότε ο Ιησούς του λέει ότι έτσι πρέπει να γίνει για να εκπληρώσει κάθε εντολή του Θεού και να πληρωθεί η θεία οικονομία για τη σωτηρία του ανθρώπου.

Τότε ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτισε τον Ιησού Χριστό στα νερά του Ιορδάνη ποταμού. Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος όσους βάπτιζε στα νερά του Ιορδάνη, τους έβαζε όσο βρίσκονταν μέσα στον ποταμό να εξομολογούνται τις αμαρτίες τους. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος γράφει ότι ο Ιησούς Χριστός όταν βαπτίστηκε βγήκε αμέσως απ' το νερό του Ιορδάνη, για να μας θυμίσει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο μόνος αναμάρτητος, και σε αντίθεση με τους άλλους που βάπτιζε ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Χριστός δεν είχε καμία αμαρτία να εξομολογηθεί και έτσι βγήκε κατ' ευθείαν. Άνοιξαν οι ουρανοί και κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα με μορφή περιστεράς και ακούστηκε φωνή απ' τους ουρανούς που είπε "Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός" με τον οποίο θα γίνει η σωτηρία των ανθρώπων. Φανερώνεται ο Πατήρ και δίνει μαρτυρία για τον Υιό.

Φανερώνονται λοιπόν έτσι τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και επιπλέον με την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος πάνω από τον Ιησού, παρατηρεί ο Άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης, δεν αφήνεται περιθώριο σε κάποιον από τους παρευρισκομένους να θεωρήσει λάνθασμένα ότι ο Μεσσίας είναι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και όχι ο Ιησούς Χριστός. Ακόμη ο άγιος Δαμασκηνός αναφέρει ότι το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε με μορφή περιστεράς επειδή όπως περιστέρι είχε δείξει στο Νώε το τέλος του κατακλυσμού, έτσι τώρα με τη Βάπτιση του Χριστού και την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος "εν είδει περιστεράς" μπαίνει τέλος στον κατακλυσμό των αμαρτιών.

Ενας επιπλέον λοιπόν λόγος για τη Βάπτιση του Ιησού Χριστού ήταν να μάθουν οι πιστοί το μυστήριο του Βαπτίσματος και της Εξομολόγησης. Σχετικά με το Βάπτισμα διαβάζουμε επίσης στο κατά Ιωάννη ευαγγέλιο (γ:5) "Αμήν αμήν λέγω σοι, εάν μη τις γεννηθή εξ ύδατος και Πνεύματος, ου δύναται εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού" (σε βεβαιώνω πως αν κανείς δε γεννηθεί από το νερό κι από το Άγιο Πνεύμα, δεν μπορεί να μπει στη βασιλεία του Θεού) και στις Πράξεις των Αποστόλων (α:5) "ότι Ιωάννης μεν εβάπτισεν ύδατι, υμείς δε βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι Αγίω" (ότι δηλαδή, ενώ ο Ιωάννης βάπτιζε με νερό μόνο, εσείς θα βαπτιστείτε με το Άγιο Πνεύμα).

Μας λένε ακόμη οι Πατέρες της Εκκλησίας ότι με το Βάπτισμα ο άνθρωπος ντύνεται έναν κατάλευκο χιτώνα. Όμως με τις αμαρτίες που κάνουμε λερώνουμε αυτόν το χιτώνα, ωστόσο υπάρχει κι άλλο ένα μυστήριο - η Εξομολόγηση. Πρέπει λοιπόν με ειλικρινή εξομολόγηση στον Πνευματικό μας και με μετάνοια να προσπαθούμε να καθαρίζουμε το χιτώνα της ψυχής μας. Ό άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης σημειώνει ότι με τα Θεοφάνεια φωτίζονται οι άνθρωποι κι όπως γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, η εορτή λέγεται και Φώτα ή Φώτισμα επειδή "φωτίζει και λαμπραίνει την ψυχή του ανθρώπου και τη γλιτώνει από το σκοτάδι της αιώνιας κόλασης". Επίσης ανήμερα Θεφάνεια βαπτίζονταν και οι κατηχούμενοι, παίρνοντας κι αυτοί το φως του Χριστού.

Όλοι οι άνθρωποι όταν γεννιούνται βαρύνονται με το προπατορικό αμάρτημα του Αδάμ και της Εύας. Με τη Βάπτισή Του ο Χριστός, έδειξε στους ανθρώπους πώς να ελευθερώνονται και από αυτήν και απ' τις υπόλοιπες αμαρτίες. Γράφει ο άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης "το Βάπτισμα είναι κλειδί της Βασιλείας των Ουρανών, το Βάπτισμα είναι φωτισμός της ψυχής του ανθρώπου, το Βάπτισμα είναι φωτισμός και λαμπρότης των ανθρώπων, το Βάπτισμα είναι ζωή και σωτηρία των Χριστιανών ... το Βάπτισμα είναι δεύτερη πλάση των ανθρώπων κι όταν βαπτίζεται ο άνθρωπος γίνεται αναμάρτητος όπως όταν τον είχε πλάσει ο Θεός εξ' αρχής".

Απολυτίκιο Θεοφανείων

Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου Σου Κύριε,

ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις·

τοῦ γὰρ Γεννήτορος ἡ φωνὴ προσεμαρτύρει Σοι,

ἀγαπητὸν Σε Υἱὸν ὀνομάζουσα·

καὶ τὸ Πνεῦμα ἐν εἴδει περιστερᾶς,

ἐβεβαίου τοῦ λόγου τὸ ἀσφαλές.

Ὁ ἐπιφανεὶς Χριστὲ ὁ Θεός,

καὶ τὸν κόσμον φωτίσας δόξα Σοι.